Zaterdag was ik op een begrafenis van de opa van een meisje uit het dorp. Omdat ik niet zo goed wist wat er van mij verwacht werd, heb ik eerst wat adviezen ingewonnen bij mijn ‘hulp'. Ik moest een lange broek aan en zoals al verwacht werd er wel van me verwacht dat ik een gift mee zou brengen. Familie geeft normaal een geldbedrag, vrienden mogen in plaats van een geldbedrag ook wat frisdrank of iets dergelijks meebrengen. Ik koos voor het laatste, ik vind het zelf nogal vreemd om met geld aan te komen. Eenmaal op de begrafenis overhandigde ik mijn gift, ik vond zelf dat ik best royale inkopen had gedaan. Daarom vond ik eigenlijk ook dat er best een bedankje afkon. Maar die kreeg ik niet, dat je een gift meebrengt is niet meer dan normaal. Wel werd ik bedankt voor mijn aanwezigheid, de familie voelde zich zeer vereerd dat er een whiteman was gekomen. Later kreeg ik ook een stuk stof om mijn middel gebonden, wat blijkbaar traditie is. Een beetje ongemakkelijk voelde dat wel, want waar de bewoners van het dorp inmiddels redelijk gewend waren aan mijn aanwezigheid en ik niet overdreven meer werd aangestaard, leverde dit stuk stof om de middel van een whitemanwederom nogal wat bekijks op.

Maar dit terzijde. Op de begrafenis had ik een gesprek met een meisje. Ze vond het jammer dat ze me na mijn vertrek misschien wel nooit meer zou zien en bedacht dat ze misschien wel in Nederland kon gaan studeren of werken. Ik legde haar uit dat dit heel moeilijk gaat, omdat buitenlanders, en met name inwoners van ontwikkelingslanden, niet zomaar het land in worden gelaten. Ze vroeg waarom, waarop ik antwoordde dat men bang is dat deze buitenlanders geld gaan kosten, terwijl dit eigenlijk voor Nederlanders bedoeld is. Dit vond ze nogal egoïstisch. Ik zei dat ik het daar tot op zekere hoogte mee eens ben, maar dat een land als Nederland logischerwijs niet zomaar de grenzen open kan zetten voor iedereen, omdat er dan in the end misschien wel helemaal geen rijkdom meer bestaat. Meteen toen ik dit zei, schaamde ik me. Deze uitspraak vond ze al helemaal egoïstisch en daar had ze gelijk in, zeker vanuit een Afrikaans perspectief. Hier wordt alles gedeeld. Als je veel geld hebt, wordt er vanuit gegaan dat je deze rijkdom met anderen deelt. Maar ook als je niet veel geld hebt, is het doen van giften heel normaal. Zo heeft mijn hulp op een andere begrafenis laatst 10.000 franc (ongeveer 15 euro) cadeau gedaan. Haar maandinkomen is 30.000 franc (ongeveer 45 euro), tenminste, als het ziekenhuis haar ook daadwerkelijk betaalt. Gezien het feit dat whitemen over het algemeen wat meer geld hebben, is het dus niet gek dat mijn gift in de vorm van een redelijke hoeveelheid frisdrank niet meer dan normaal werd gevonden. En is het ook logisch dat we alle kinderen die toevallig bij ons in huis rondlopen wat te eten en drinken aanbieden. Daarbij is het ook veelvoorkomend dat andere mensen mij op een drankje of wat te eten trakteren. Waardering voor iemand wordt vaak uitgedrukt refererend aan wat voor giften de persoon heeft gedaan (Zo definiëren de meiden die ik interview ‘love' als ‘taking care'. Na doorvragen kom je erachter dat ‘taking care' vooral in financiële/materialistische termen begrepen moet worden. De meiden houden van hun husband/boyfriend omdat die hen in allerlei dingen voorziet). Om een lang verhaal kort te maken, de mensen zijn hier gul, heel gul. En die vrijgevigheid wordt ook van ons verwacht. Dat zijn wij niet zo gewend en dat is daarom niet altijd even makkelijk. En juist dat irriteert me dan weer, dat ik het als rijke Westerling vervelend kan vinden dat er van mij verwacht wordt dat ik mensen wat geef (begrijp me niet verkeerd, ik wil best wat geven, ik vind gewoon de vanzelfsprekendheid waarmee dit gepaard gaat vervelend). Als iemand het makkelijk kan missen hier, dan is het de rijke whiteman wel. Vanuit een Afrikaans perspectief tenminste. Niet vanuit een Europees perspectief; ik heb nog een hoop plannen die ook geld kosten. Maar dat zijn Europese, ‘egoïstische' plannen.Je kunt hier niet aankomen met een reden als ‘ik wil nog meer reizen en daardoor kan ik niet al mijn geld hier uitgeven.' Ik heb aan bepaalde mensen wel geprobeerd uit te leggen dat het bij ons anders gaat, maar dat wordt niet echt begrepen. Moeilijk dus, want elke dag door de Afrikaanse vrijgevigheid geconfronteerd te worden met je eigen gierigheid is niet niks.

De avond echter, veranderde mijn mening na een gesprek met mijn hulp. Ze had het met haar kinderen over een vrouw die bij een geldinzameling voor ouderen in de kerk niks had gegeven. Er werd schande van gesproken. Vooral omdat de vrouw wel nogal graag geld schijnt te ontvangen, zelf een redelijk salaris heeft en ook een man (namelijk de pastoor) met een redelijk salaris heeft. Het staat zelfs in de bijbel dat het goed is om te geven: ‘giveandyoushallbegiven' is volgens mijn hulp letterlijk wat er staat. Dit stelde mij oprecht teleur. Zou dit dan de reden zijn waarom mensen hier zo vrijgevig zijn? Omdat ze denken dat ze hier in wat voor vorm dan ook iets voor terug zouden krijgen? Ik probeerde dit aan mijn hulp uit te leggen. Dat ik het jammer vind dat er blijkbaar wordt gegeven uit eigenbelang, en niet puur uit solidariteit. Ze moest lachen. Dit is wat God heeft gezegd en 'you cannot blame God'. Ik antwoordde dat ik dat ook niet doe, ik bespreek het citaat alleen. Maar ik besefte dat ik op een punt in de discussie was beland waar ik me niet wilde bevinden. Meer is er niet over gezegd.

De volgende ochtend ging ik naar de kerk. Het leek een normale mis te worden, totdat er een gastpastoor met zijn preek begon. Hij had het over ziektes en dat deze veroorzaakt worden door de duivel. Dat was even slikken. Als je in het ziekenhuis verteld wordt dat je malaria hebt vanwege een mug die de ziekte overbrengt, is dat een leugen. ‘Evil spirits' hebben je de ziekte, mogelijk wel via een mug, gegeven. Malaria voorkom je dus niet door je te beschermen tegen muggenbeten, maar door te bidden. Nog maar even slikken. Vervolgens veranderde de gewone zondagsmis in een ‘healing service'. Iedereen bad voor zijn/haar lichamelijke kwaal. (Helaas kan ik deze sfeer niet helemaal goed overbrengen via een weblog, ik vertel het verhaal graag in geuren en kleuren als ik terug ben, stel je er voor nu een hoop geschreeuw en gehuil bij voor). De pastoor gaf aan het einde aan dat er zes mensen na deze mis genezen zouden zijn. En toen: of de mensen misschien wat voor hem over hadden, hij moest tenslotte ook eten. Hij was al blij met 5.000 franc (meer dan 7,50 euro en dus een kapitaal voor de mensen hier). Het leek er even op dat er niemand wat zou geven, maar één voor één kwamen de mensen toch naar voren om biljetten in de geldbak te gooien. De pastoor deed er nog een schepje bovenop: 'Don't give because you have, give because you lack.'. Door mijn gesprek met mijn hulp de avond ervoor begreep ik wat hij bedoelde. Bah, bah, ik heb de kerk nog nooit met zo'n naar gevoel verlaten. En nu vinden de mensen hier me vast ook egoïstisch, omdat ik uiteraard niks heb gegeven. Of ze vinden me dom, omdat ik dan dus ook niks terug zal krijgen. Het woord ‘egoïstisch' wordt gebruikt voor mensen die niks geven, maar ik vraag me nu af of vrijgevigheid niet ook gewoon te scharen is onder de noemer ‘egoïsme'. Is het minder egoïstisch als de Nederlandse regering gewoon haar grenzen open zet voor iedereen en dan verwacht dat God haar hiervoor beloont, dan wanneer ze de rijkdom enkel en alleen voor haar eigen burgers houdt? Bestaat pure solidariteit wel? Ik weet het niet, maar wat ik wel weet is dat ik aan dit weekend geen goed vertrouwen in de mensheid over heb gehouden.

Volgende keer meer levenslessen. Misschien iets minder zwaar.

Liefs,

Mayke